Stres to psychologiczna i fizjologiczna reakcja organizmu na niekorzystne czynniki, spowodowana wyczerpaniem się mechanizmów adaptacyjnych. Oznacza to, że organizm może do pewnego stopnia radzić sobie z czynnikami stresu, ale jeśli przewyższają one mechanizmy kompensacyjne organizmu, pojawia się niepokój. Jest to zjawisko powszechnie określane mianem stresu. Stres przekracza możliwości adaptacyjne organizmu i ma negatywne skutki. Udowodniono, że ma ona poważny wpływ na zdrowie. Stres, który nie przekracza możliwości adaptacyjnych organizmu, nie jest szkodliwy, a wręcz jest niezbędny do przystosowania się jednostki do zmieniających się warunków środowiska. Nazywa się to eustresem. Aktywizuje, mobilizuje psychikę i ciało, zwiększa koncentrację, czyli działa pozytywnie.

Rodzaje stresu

Istnieje wiele klasyfikacji stresu, w zależności od stosowanych kryteriów

• ostry, wyrażający się krótkotrwałą naturalną reakcją na zewnętrzne podrażnienia;
• przewlekły, z którego nie można wyjść bez dodatkowych wysiłków;
• fizyczny, związany z narażeniem na takie czynniki zewnętrzne, jak pragnienie, głód, ból, ciepło itp.;
• emocjonalny lub psychologiczny, wynikający z silnych pozytywnych lub negatywnych emocji; stres społeczny.

Inna klasyfikacja wyróżnia stres intrapersonalny, osobisty, rodzinny, zawodowy, społeczny, środowiskowy i finansowy. Jeszcze inna klasyfikacja wyróżnia stres psychologiczny, fizjologiczny, zawodowy, społeczny, naturalny, ekologiczny i finansowy. Można też wyróżnić stres pourazowy, "szok kulturowy" (przy przeprowadzce do innego kraju), stres sportowy, stres bojowy, stres związany z nauką i egzaminami itp.

Jak sytuacje stresowe wpływają na organizm

Stres, który przekracza możliwości adaptacyjne organizmu, ma negatywny wpływ na zdrowie. Wpływa ona zarówno na nasze samopoczucie fizyczne, jak i na zdrowie psychiczne. Do jego najbardziej charakterystycznych objawów należą:

• objawy naczyniowe, takie jak bóle głowy, szybkie męczenie się, drżenie, napięcie mięśni, wzmożona potliwość, zimne kończyny, tachykardia;
• zaburzenia żołądkowo-jelitowe, takie jak kolka, biegunka, zaparcia, nudności;
• przyrost lub nagły ubytek masy ciała;
• choroby spowodowane obniżoną odpornością.

Możliwe jest wystąpienie problemów emocjonalnych i poznawczych oraz zaburzeń snu.

Jakie choroby może powodować stres?

Do chorób, których przyczyną może być stres, należą:

• nadciśnienie tętnicze,
• arytmia,
• zawał serca,
• zapalenie błony śluzowej żołądka,
• zespół jelita drażliwego i wrzodziejące zapalenie jelita grubego.

Nadmierny stres fizyczny i psychiczny może powodować problemy z wyglądem, takie jak łuszczyca, trądzik, przebarwienia i wypadanie włosów. Powoduje to, że wątroba uwalnia zwiększone ilości glukozy do krwiobiegu. Jeśli taka sytuacja powtarza się w ciągu kilku miesięcy lub lat, może stać się czynnikiem ryzyka rozwoju cukrzycy typu 2.

Stres a depresja

Nadmierny stres jest częstą przyczyną depresji. Hormony stresu hamują działanie komórek macierzystych w hipokampie. W rezultacie dochodzi do zaburzenia połączeń między neuronami, przerwania procesu tworzenia się nowych neuronów i rozpadu obwodów neuronalnych.

Uwaga! Udowodniono, że dyskomfort psychiczny wynikający z problemów w związkach lub traumatycznych wydarzeń wywołuje różne choroby somatyczne. Jest też odwrotnie: poważna choroba może wpływać na psychikę człowieka i powodować stres.

Jak się chronić przed stresem?

Aby uchronić się przed stresem, należy przestrzegać następujących prostych zasad:

• starać się pracować na przemian z odpoczynkiem i właściwie planować dzień pracy;
• spać co najmniej 7-8 godzin dziennie;
• mieć czas na posiłki, nie jeść w pośpiechu i nie pochłaniać zbyt wiele stresu;
• powstrzymać się od łagodzenia objawów stresu poprzez picie alkoholu lub palenie tytoniu;
• uprawiać sport, zwłaszcza wodny;
• starać się odwrócić uwagę od życia poprzez spotkania z przyjaciółmi i poznawanie przyrody;
• starać się nie zaprzątać sobie głowy kłopotami i przemyśleć swój stosunek do stresu.